Biến động tỷ giá hối đoái đang đặt ra yêu cầu cấp thiết cho doanh nghiệp: chuyển từ tư duy phản ứng bị động sang chủ động xây dựng chiến lược quản lý dòng tiền hiệu quả. Thay vì “có chuyện mới lo”, doanh nghiệp cần chuẩn bị trước các kịch bản ứng phó, kiểm soát rủi ro và tối ưu hóa nguồn lực tài chính trong thị trường ngoại hối đầy biến động - một yếu tố ngày càng ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả vận hành và lợi nhuận.
Tỷ giá luôn là bài toán hóc búa với các doanh nghiệp xuất - nhập khẩu trong nước.
Vậy tỷ giá hối đoái là gì?
Hiểu đơn giản nhất, đó là tỷ lệ trao đổi giữa hai loại ngoại tệ. Cụ thể, tỷ giá USD/VND sẽ đo lường cụ thể xem cần bao nhiêu đồng Việt Nam (VND) để đổi được 1 đô la Mỹ (USD).
Tại Việt Nam, theo chủ trương điều hành của Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) sẽ công bố tỷ giá trung tâm USD/VND hàng ngày như mốc định hướng để các Ngân hàng thương mại thiết lập tỷ giá mua - bán USD/VND, dựa trên biên độ giao động cho phép ± 5% so với tỷ giá trung tâm và dựa trên tình hình cung - cầu ngoại tệ thực tế trên thị trường. Ngoài ra, các ngân hàng thương mại sẽ niêm yết tỷ giá công khai mua - bán các loại ngoại tệ hàng ngày. Như tại Ngân hàng UOB Việt Nam, tỷ giá ngoại hối của các đồng ngoại tệ so với tiền Việt Nam sẽ được chúng tôi công bố ngay từ sáng và cập nhật khi thay đổi, bao gồm cả giá mua, giá bán các ngoại tệ qua tài khoản và tiền mặt. Khách hàng còn có thể liên hệ với ngân hàng để được hỗ trợ các thông tin mới nhất về tỷ giá.
Suốt gần một thế kỷ qua, đồng USD giữ vai trò là đồng tiền chủ đạo trong thương mại toàn cầu (đồng USD chiếm tỷ trọng khoảng 58% dự trữ ngoại hối toàn cầu, số liệu Quý 4/2024 của IMF và chiếm khoảng 49% tỷ trọng giao dịch thanh toán toàn cầu, số liệu của SWIFT). Theo đó, tỷ giá USD/VND luôn thu hút sự quan tâm bởi bất kỳ sự biến động nào cũng có thể tác động trực tiếp đến doanh nghiệp, người dân, cùng nhiều chỉ số khác của nền kinh tế. Làm sao để tỷ giá hối đoái ổn định nhưng phù hợp với dòng chảy của kinh tế trong nước và thế giới luôn là mục tiêu hàng đầu mà các ngân hàng trung ương luôn hướng tới.
Sự thất thường của tỷ giá
Tuy nhiên, điều hành tỷ giá là một câu chuyện không hề dễ trong bối cảnh có quá nhiều bất ổn cũng như các biến số khó đoán định trên thế giới, như các mâu thuẫn và xung đột về địa chính trị, chính sách tiền tệ, chiến tranh thương mại giữa các nước và khu vực.
Nhìn lại quá khứ, xung đột Nga - Ukraine bùng nổ từ năm 2022 làm đứt gãy một loạt chuỗi cung ứng, gây sức ép lạm phát tới hầu hết các nền kinh tế trên thế giới, và đặc biệt lạm phát ở mức cao nhất trong nhiều năm qua ở Mỹ khiến Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) mạnh tay tăng lãi suất để kiểm soát giá cả (cả năm 2022 FED tăng hơn 4%, kể từ lần đầu tiên tháng 03/2022), làm đồng USD tăng giá mạnh trên toàn cầu. Tỷ giá USD/VND trong nước năm 2022 đạt đỉnh mới (tính đến thời điểm tháng 11, 2022) là khoảng 24,870 đồng/USD. Đồng Việt Nam đã có thời điểm mất giá gần 9% so với đầu năm, mức giảm mạnh nhất trong khu vực Đông Nam Á. Bên cạnh việc tăng mạnh giá bán USD để hỗ trợ thị trường, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) còn quyết định điều chỉnh biên độ tỷ giá giao ngay USD/VND từ mức ±3% lên ±5% kể từ ngày 17/10/2022. Đây là lần điều chỉnh biên độ đầu tiên của NHNN sau 7 năm, kể từ 08/2015.
Tỷ giá USD/VND lên tục tăng trong giai đoạn 2022-2025.
(Nguồn: Báo cáo cập nhật kinh tế và thị trường toàn cầu của UOB Group).
Tỷ lệ % biến động theo ngày của tỷ giá USD/VND. Dữ liệu từ nguồn Refinitive.
Kế đến là cuộc xung đột vũ trang tại khu vực Trung Đông từ cuối năm 2023 tới giữa 2024 khi chiến sự giữa Israel - Hamas bùng nổ từ ngày 07/10/2023, trong khi FED tiếp tục không hạ lãi suất vốn đang được duy trì ở mức cao kể từ sau đại dịch khiến chỉ số DXY neo cao (DXY là chỉ số đo lường sức mạnh của đồng đô la Mỹ so với một rổ sáu loại tiền tệ chính trên thế giới bao gồm Euro, yên Nhật, bảng Anh, đô la Canada, krona Thụy Điển và franc Thụy Sỹ) và có thời điểm bật tăng lên mức 110 giai đoạn cuối năm 2024 đầu năm 2025. Trong nước, tỷ giá USD/VND tiếp tục vượt đỉnh năm 2022, và duy trì ở mức 25,480 cuối năm 2024.
Năm 2025, thách thức tiếp theo liên quan tới chính sách thuế quan đối ứng của Mỹ với các đối tác thương mại toàn cầu khi Tổng thống Donald Trump ngay khi lên cầm quyền trong nhiệm kỳ thứ 2 của mình đã công bố mức thuế tối đa ở mức 46% cho hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam, tiếp tục gây áp lực lên tỷ giá USD/VND trong nước. Nhu cầu USD trong nước tăng cao khi các doanh nghiệp cần mua nhiều USD hơn nhằm đáp ứng nhu cầu nhập khẩu nguyên vật liệu, đẩy mạnh sản xuất trong thời gian 90 ngày tạm hoãn thuế đối ứng. Hơn nữa, chỉ trong năm tháng đầu năm nay, Kho bạc Nhà Nước mua vào hơn 1.8 tỷ USD, trong khi cả năm 2024 con số này là gần 2.0 tỷ USD cũng là một trong các nguyên nhân gây áp lực lên tỷ giá.
Trong khi đó, chỉ số DXY lại liên tục đi xuống kể từ đầu năm 2025, trái với xu hướng tăng của tỷ giá USD/VND trong nước. FED chưa có lộ trình cụ thể nào về cắt giảm lãi suất mà vẫn tiếp tục theo dõi trước khi đưa ra quyết định. Đó là lý do tỷ giá USD/VND kể từ đầu năm 2025 tới nay liên tục tăng. Đồng USD trên thị trường tự do đã lập đỉnh mới trong tháng 6, bỏ xa ngưỡng 26.000 VND/USD và khả năng tiếp tục lập đỉnh mới.
Có thể thấy, thị trường ngoại hối nhạy cảm với các biến động vĩ mô, địa chính trị bên ngoài và những yếu tố không thuộc phạm vi kiểm soát của Chính phủ và NHNN. Việt Nam có nền kinh tế độ mở cao (tổng kim ngạch xuất nhập khẩu gấp gần 2 lần quy mô GDP), cộng với tâm lý găm giữ ngoại tệ tích sản của người Việt khi nhiều doanh nghiệp còn lo ngại rủi ro tỷ giá nên thường “ôm” ngoại tệ (nhất là USD) chờ thanh toán trong tương lai thay vì bán ra, những nguyên nhân đang gây nhiều áp lực hơn cho tỷ giá, không chỉ ở hiện tại mà trong thời gian tới. Thách thức trên khiến NHNN dù có rất nhiều kinh nghiệm và công cụ để duy trì ổn định tỷ giá nhằm đảm bảo cung ứng đầy đủ và kịp thời nguồn ngoại tệ cần thiết cho nền kinh tế vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức trong chính sách điều hành.
Doanh nghiệp đối mặt với khó khăn
Thực tế, doanh nghiệp liên quan đến xuất nhập khẩu vừa phải làm sao để có đơn hàng, duy trì sản xuất kinh doanh, tạo lợi nhuận, vừa phải chống chọi với thách thức đến từ tỷ giá. Tỷ giá tăng, doanh nghiệp nhập khẩu sẽ phải chi khoản tiền VND lớn hơn để mua cùng một lượng ngoại tệ để thanh toán hàng hóa. Theo đó, biên lợi nhuận của doanh nghiệp sẽ bị bào mòn bởi không dễ tăng giá bán hàng hóa khi muốn cạnh tranh trên thị trường. Doanh nghiệp xuất khẩu tưởng chừng được hưởng lợi nhưng với các ngành như da giày, dệt may vẫn phải nhập khẩu nguyên liệu và máy móc thì rõ ràng lợi nhuận không thể như kỳ vọng, chưa kể áp lực từ chính sách thuế quan mới đây của Mỹ. Gánh nặng với các doanh nghiệp vay nợ bằng USD cũng không hề nhỏ nếu tiền đồng VND tiếp tục có xu hướng mất giá như hiện nay.
Nhiều doanh nghiệp dệt may tại Việt Nam chịu tác động từ tỷ giá do phải nhập khẩu nguyên liệu, máy móc từ nước ngoài.
Dễ nhận thấy quản lý dòng tiền hiệu quả là yếu tố sống còn với các doanh nghiệp, tỷ giá liên tục neo cao sẽ làm gia tăng chi phí tài chính cho doanh nghiệp, có thể ảnh hưởng đến dòng tiền và khả năng đảm bảo thanh toán, khả năng tiếp cận nguồn vốn, sử dụng vốn. Nếu không có sự chuẩn bị tốt, doanh nghiệp có thể rơi vào cảnh thiếu hụt dòng tiền, kinh doanh không có lợi nhuận, ảnh hưởng đến giá trị cổ phiếu và giá trị vốn hóa của doanh nghiệp trên sàn chứng khoán. Đó là lý do Ngân hàng UOB Việt Nam luôn có các giải pháp cải tiến về tín dụng, thương mại, quản lý thanh khoản và dòng tiền để hỗ trợ doanh nghiệp phòng ngừa các rủi ro trong quản lý tài chính. Dù vậy, cũng không thể không kể đến nhiều doanh nghiệp cũng được hưởng lợi khi tỷ giá tăng lên. Đa phần là các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản gạo, cà phê, rau quả có nguồn cung nội địa hoặc gần như không có chi tiêu cho máy móc, hàng hóa nhập khẩu từ bên ngoài. Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, trong bối cảnh có quá nhiều biến động khó lường như hiện tại, các doanh nghiệp không nên coi đây là thời điểm may mắn, mà cần có kế hoạch đầu tư như mở rộng chuỗi cung ứng, mở rộng thị trường xuất khẩu để có lợi nhuận bền vững.
Hiện tại, NHNN nhất quán với quan điểm điều hành tỷ giá ổn định, có kiểm soát, cân nhắc hài hoà sự đánh đổi tỷ giá với mục tiêu giảm lãi suất, mềm dẻo thích ứng với thay đổi toàn cầu. Vấn đề cốt lõi vẫn nằm ở các doanh nghiệp và trước hết bắt đầu từ sự thay đổi tư duy. Thay vì bị động ứng phó hay hoàn toàn trông chờ vào các chính sách của nhà điều hành, các doanh nghiệp cần chủ động xây dựng các biện pháp ứng phó, sẵn sàng thích nghi với sự biến động nếu có.
Giải bài toán phòng ngừa rủi ro tỷ giá
Trước hết, doanh nghiệp cần thay đổi chiến lược sản xuất, trong đó đặc biệt nhấn mạnh vai trò phát huy nội lực, sáng tạo, chuyên nghiệp, đồng thời nhanh nhạy tìm kiếm nguồn cung nội địa, các thị trường xuất khẩu mới, tăng khả năng tự chủ sản xuất nhằm tránh phụ thuộc vào một vài thị trường nhất định. Ngành ngân hàng với sự phát triển mạnh mẽ đang cung cấp nhiều dịch vụ, giải pháp tài chính trên thị trường ngoại hối giúp doanh nghiệp phòng ngừa rủi ro tỷ giá. Có thể kể đến đầu tiên là các giao dịch ngoại tệ kỳ hạn (FX Forward), hoán đổi ngoại tệ (FX Swap), các sản phẩm phát sinh lãi suất (Hoán đổi lãi suất một đồng tiền IRS hay hoán đổi lãi suất hai đồng tiền CCS, và quyền chọn lãi suất).
Ngân hàng UOB Việt Nam cung cấp nhiều dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp phát triển bền vững trước các tác động từ tỷ giá.
Giao dịch ngoại tệ kỳ hạn (FX Forward): Là một công cụ tài chính cho phép khách hàng và ngân hàng thỏa thuận mua/bán một lượng ngoại tệ với tỷ giá được xác định trước, vào ngày thanh toán trong tương lai cũng được ấn định trước, giúp cố định tỷ giá/ chi phí cho doanh nghiệp và doanh nghiệp không cần phải bận tâm về các biến động tỷ giá sau khi giao dịch. Kỳ hạn tối đa của các hợp đồng kỳ hạn là không quá 01 năm.
Giao dịch hoán đổi lãi suất hai đồng tiền (Cross Currency Swap): Sản phẩm này giúp doanh nghiệp có thể chuyển đổi nghĩa vụ thanh toán thả nổi từ loại ngoại tệ này sang nghĩa vụ thanh toán cố định bằng một đồng tiền khác (thường là VND) để có thể phòng tránh rủi ro của không những biến động tỷ giá mà còn cả biến động lãi suất, cố định chi phí vay và giúp doanh nghiệp cân đối dòng tiền tốt hơn. Hiện tại, kỳ hạn của các giao dịch hoán đổi ngoại tệ chéo có thể lên đến 5 năm. Tại ngân hàng UOB Việt Nam, các doanh nghiệp sẽ được tư vấn cụ thể về giao dịch hoán đổi lãi suất giữa hai đồng tiền sao cho phù hợp nhất với rủi ro của các giao dịch gốc (ví dụ, một khoản vay ngoại tệ).
Giao dịch hoán đổi lãi suất một đồng tiền (Interest Rate Swap): Sản phẩm này giúp doanh nghiệp có thể chuyển đổi nghĩa vụ thanh toán một đồng tiền từ thả nổi sang nghĩa vụ thanh toán cố định để có thể phòng tránh rủi ro của biến động lãi suất, cố định chi phí vay và giúp doanh nghiệp cân đối dòng tiền tốt hơn. Sản phẩm này đặc biệt phù hợp với các doanh nghiệp có khoản vay lớn và dài hạn, hoặc dòng tiền phụ thuộc vào biến động lãi suất. Chúng tôi có thể tư vấn về kỳ hạn và khối lượng theo nhu cầu phòng vệ rủi ro của khách hàng. So với giao dịch hoán đổi lãi suất chéo giữa 2 đồng tiền, đối với khách hàng có vay ngoại tệ, sản phẩm này thường có thanh khoản tốt hơn và có thể phòng ngừa rủi ro cho dài hơn 5 năm.
Giao dịch quyền chọn lãi suất (Interest Rate Option): sản phẩm này giúp doanh nghiệp phòng ngừa các biến động về lãi suất không có lợi trong tương lai, thông qua việc thanh toán một khoản phí mua hợp đồng quyền chọn cho Ngân hàng, để đổi lại được bảo vệ khỏi những diễn biến không thuận lợi của thị trường, trong một khoảng thời gian nhất định.
Ngân hàng UOB Việt Nam hiện có tới 500 chi nhánh ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương. Tại khu vực Đông Nam Á (ASEAN), ngân hàng UOB đang hiện diện tại các thị trường Singapore, Malaysia, Thái Lan, Indonesia và Việt Nam. Theo đó, chúng tôi sở hữu đội ngũ tư vấn chuyên nghiệp, am hiểu nhu cầu thực tế của cả doanh nghiệp nội địa và nước ngoài, quy trình thủ tục nhanh gọn và công nghệ ngân hàng số hiện đại liên tục đổi mới. Với tệp khách hàng là các doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp FDI, chúng tôi tự hào có đầy đủ kinh nghiệm và năng lực để đồng hành cùng nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước trong việc quản lý nguồn tiền và phòng tránh các biến động về tỷ giá không lường trước được.
Liên hệ chúng tôi để nhận được hỗ trợ và tư vấn
Đội ngũ UOB Việt Nam cung cấp các giải pháp phù hợp với từng nhu cầu kinh doanh của Doanh nghiệp để ứng phó với biên động tỷ giá
Bài viết này không được sao chép, phân phối hoặc sử dụng bởi bất kỳ cá nhân hay tổ chức nào cho bất kỳ mục đích nào. Bài viết được cung cấp trên cơ sở tham khảo, không mang tính ràng buộc và chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin. Thông tin trong bài viết này được xây dựng dựa trên một số giả định, dữ liệu và điều kiện có sẵn tại thời điểm bài viết được thực hiện, và có thể thay đổi bất kỳ lúc nào mà không cần thông báo trước. Quý vị nên tham khảo ý kiến từ các cố vấn chuyên môn độc lập của riêng mình về những vấn đề được nêu trong bài viết. Không có nội dung nào trong bài viết này được xem là lời khuyên về kế toán, pháp lý, quy định, thuế hoặc các hình thức tư vấn chuyên môn khác. Bài viết này không nhằm mục đích chào mời, khuyến nghị, đề nghị hay tư vấn mua hoặc bán bất kỳ sản phẩm đầu tư, chứng khoán hay công cụ tài chính nào.
Ngân hàng TNHH Một thành viên United Overseas Bank (Việt Nam) (“UOB Việt Nam”) và nhân viên của UOB Việt Nam đã nỗ lực hợp lý để đảm bảo tính chính xác và khách quan của thông tin trong bài viết, tuy nhiên không đưa ra bất kỳ cam kết hay đảm bảo nào, dù rõ ràng hay ngụ ý, về tính chính xác, đầy đủ và khách quan của thông tin; và từ chối mọi trách nhiệm đối với bất kỳ sai sót, thiếu sót, thông tin không chính xác hoặc hậu quả, tổn thất hay thiệt hại nào mà bất kỳ cá nhân nào có thể gặp phải khi dựa vào những quan điểm và thông tin được nêu trong bài viết này.
